Бидэнд капитализмын “Их шинэчлэлт” хэрэгтэй байна

COVID-19 хямралын шууд үр дагаврыг нэгэн зэрэг зохицуулахад дэлхийн оролцогч талууд яаралтай хамтран ажиллах шаардлагатай байна.

Дэлхий нийтэд өнөө тулгараад буй нөхцөл байдлыг сайжруулахын тулд Дэлхийн эдийн засгийн форум The Great Reset санаачлагыг эхлүүлж байна.

Ковид-19 хямрал, түүний үүсгэсэн улс төр, эдийн засаг, нийгмийн хямрал нь шийдвэр гаргах уламжлалт нөхцөл байдлыг үндсээр нь өөрчилж байна. Эрүүл мэнд, санхүүгийн байдлаас эхлээд эрчим хүч, боловсролын салбар хүртэлх олон тогтолцооны үл нийцэл, дутагдал, зөрчилдөөн нь амьдрал, амьжиргаа, гараг эрхэсийн талаархи дэлхийн түгшүүрийн хүрээнд урьд өмнө хэзээ ч байгаагүйгээр ил болж байна. 

Удирдагчид өөрсдийгөө түүхэн уулзвар дээр байгаагаа мэдэрч, дунд болон урт хугацааны тодорхойгүй байдлын эсрэг богино хугацааны шахалтыг зохицуулах шаардлага урган гарч ирж байна.

Сэргээн босголтыг бүрдүүлэх өвөрмөц боломж бүхий цонхонд нэвтрэхэд энэхүү санаачилга нь дэлхийн харилцааны ирээдүйн төлөв байдал, үндэсний эдийн засгийн чиг хандлага, нийгэмд тэргүүлэх чиглэл, бизнесийн загварын мөн чанар, менежментийг тодорхойлдог бүх хүмүүст мэдээлэл өгөхөд туслах ойлголтыг дэлхий нийтэд санал болгож буй. Форумын нийгэмлэгүүдийн дунд ажиллаж буй удирдагчдын алсын хараа, мэдлэг туршлагыг үндэслэн Great Reset санаачилга нь хүн бүрийн нэр төрийг эрхэмлэн дээдэлсэн нийгмийн шинэ гэрээг бий болгох тодорхой хэмжүүртэй юм.

Хэрэв бид хурдан хамтарч ажиллаж чадвал энэ хямралаас гарч илүү сайн нөхцөл байдал руу шилжиж чадна. 

Өмнө нь бидний COVID-19-ийн эсрэг авсан арга хэмжээнүүд болон өөрчлөлтүүд нь эдийн засаг, нийгмийн суурийг дахин тохируулах боломжтойг нотолж байна. Энэ бол сонирхогч талуудын капитализмыг өдөөж хөшүүрэг болох хамгийн сайн боломж юм.

COVID-19-ын хөл хорио аажмаар буурч магадгүй ч дэлхийн нийгэм, эдийн засгийн хэтийн төлөвийн түгшүүр улам л эрчимжиж байна.

Санаа зовох хангалттай шалтгаан бий. 

Эдийн засгийн огцом уналт аль хэдийнэ эхэлсэн бөгөөд бид 1930-аад оноос хойшхи хамгийн хүнд хямралтай нүүр тулж магадгүй. Гэхдээ ийм үр дүн гарах магадлалтай ч гарцаагүй гэсэн үг биш юм.Илүү сайн үр дүнд хүрэхийн тулд дэлхий нийт боловсрол, нийгмийн гэрээ, хөдөлмөрийн нөхцөл гээд нийгэм, эдийн засгийн бүх талыг шинэчлэн сайжруулахын тулд хамтарч, шуурхай ажиллах ёстой. Ийм хэрэгцээ, шаардлага нэмэгдэж байна. АНУ, БНХАУ тэргүүтэй бүх улс орон үүнд оролцож, газрын тос, байгалийн хийгээс авахуулаад техник технологи хүртэл бүхий л салбарыг өөрчлөх ёстой боллоо. Товчхондоо бидэнд капитализмын “Их шинэчлэлт” хэрэгтэй байна.

Их тохиргоог хийх олон шалтгаан байгаа боловч хамгийн яаралтай нь COVID-19. Хэдэн зуун мянган хүний үхэлд хүргэсэн цар тахал нь сүүлийн үеийн түүхэн дэх нийгмийн эрүүл мэндийн хамгийн ноцтой хямралын нэг болж байна. Дэлхийн өнцөг булан бүрт хохирогчдын тоо өссөөр байгаа бөгөөд энэ нь хэзээ дуусах эсэх нь тодорхойгүй байна.Энэ нь эдийн засгийн өсөлт, улсын гадаад болон дотоод өр, ажил эрхлэлт, хүний сайн сайхан байдалд урт хугацааны ноцтой үр дагавар авчирна. Financial Times сонинд бичсэнээр дэлхийн засгийн газрын өр энх цагт аль хэдийнэ дээд хэмжээндээ хүрсэн байна.

Түүгээр ч барахгүй олон оронд ажилгүйдэл асар ихээр нэмэгдэж буй. Тухайлбал, АНУ-д гуравдугаар сарын дунд үеэс хойш дөрвөн ажилчин тутмын нэг нь ажилгүйдэлд өртөж, долоо хоног тутмын үзүүлэлтээр түүхэн дээд хэмжээнээс хамаагүй давжээ. ОУВС дэлхийн эдийн засаг энэ жил гурван хувиар буурна гэж найдаж байсан бөгөөд ердөө эхний дөрвөн сарын дотор 6.3 нэгж хувиар буурсан үзүүлэлттэй гараад байна.

Энэ бүхэн нь аль хэдийнэ эхэлсэн сөрөг уур амьсгал болон нийгмийн хямралыг улам дордуулж болзошгүй. Зарим улс орнууд COVID-19 хямралыг байгаль орчныг хамгаалах, хэрэгжилтийг сулруулах шалтаг болгон ашиглаж байсан. Тэгш бус байдал нэмэгдэж байгаа гэх мэт нийгмийн өвчнөөс үүдэлтэй бухимдал газар авч, хямралын үеэр АНУ-ын тэрбумтнуудын нийт хөрөнгө улам бүр нэмэгдсээр байна.

Хаяггүй тодорхой бус үлдсэн эдгээр хямралууд нь COVID-19-ийн хамтаар гүнзгийрч, дэлхийг улам бүр тогтворгүй, тэгш бус, эмзэг болгох эрсдэлтэй. Шат дараалан авч буй арга хэмжээ, түр зуурын аргацаасан хувилбарууд нь урьдчилан сэргийлэхэд хангалтгүй юм. Бид эдийн засаг, нийгмийн тогтолцооныхоо цоо шинэ суурийг тавих ёстой боллоо. 

Энэ нь хамтын ажиллагааны хүсэл эрмэлзлийн түвшинг урьд өмнө байгаагүйгээр илэрхийлж байна. Гэхдээ энэ бол боломжгүй мөрөөдөл биш юм. Чухамдаа цар тахал бидний амьдралын хэв маягт хэр хурдан хугацаанд өөрчлөлт хийж байгааг бид дор бүрнээ мэдэрч байна. 

Хямрал нь бизнес эрхлэгчид, хувь хүмүүсийг байнга шахаж шаардсаар ирсэн бөгөөд энэ нь олон удаа агаарын аялал хийхээс эхлээд оффист ажиллах хүртэл зайлшгүй шаардлагатай гэж үздэг заншлаа орхиж өөрчлөхөд хүргэж буй. 

Үүнтэй адил хүн амын эрүүл мэнд, бусад зайлшгүй шаардлагатай ажилчид, ахмад настан зэрэг эмзэг бүлгийн хүн амын төлөө золиослол хийх хүсэл эрмэлзэлтэй байгаа нь хүн амын дийлэнхт нь харагдаж байна. Олон компаниуд ажилчид, үйлчлүүлэгчид, орон нутгийн иргэдээ дэмжихээр уриалж байсан талуудын капитализм руу шилжиж эхэлсэн.Илүү сайн нийгмийг байгуулах хүсэл эрмэлзэл байдаг нь тодорхой. Бид үүнийг маш их хэрэгцээтэй байгаа Их Шинэчлэлтийг баталгаажуулахын тулд ашиглах ёстой. Үүний тулд илүү хүчтэй, илүү үр дүнтэй Засгийн газрууд шаардагдах боловч энэ нь том Засгийн газруудад үзэл суртлын түлхэлт өгөхгүй гэсэн үг юм. Энэ нь алхам тутамд хувийн хэвшлийн оролцоог шаардах болно.

Их Шинэчлэлт хөтөлбөр нь гурван үндсэн бүрэлдэхүүн хэсэгтэй байх болно. Эхнийх нь зах зээлийг илүү сайн үр дүнд хүргэх болно. Үүний тулд Засгийн газрууд уялдаа холбоогоо сайжруулж (жишээлбэл, татвар, зохицуулалт, төсвийн бодлогын хүрээнд), худалдааны зохицуулалтыг дахин хийх, "оролцогч талуудын эдийн засаг"-ийн бий болгох нөхцөлийг бүрдүүлэх ёстой. Татварын суурь хэмжээ буурч, улсын өр ихсэж байгаа энэ үед Засгийн газрууд ийм арга хэмжээ авах хүчтэй хөшүүрэгтэй болсон.

Түүгээр ч зогсохгүй улс орнуудын Засгийн газрууд илүү тэгш үр дүнд хүргэх урт хугацааны шинэчлэлийг хэрэгжүүлэх ёстой. Үүнд улс орноос хамааран баялгийн татварын өөрчлөлт, чулуужсан түлшний татаасыг татан буулгах, оюуны өмч, худалдаа, өрсөлдөөнийг зохицуулах шинэ дүрмүүдийг баталж болно.

Их Шинэчлэлт хөтөлбөрийн хоёрдахь бүрэлдэхүүн хэсэг нь хөрөнгө оруулалт нь тэгш эрх, тогтвортой байдал зэрэг хамтын зорилгуудыг урагшлуулах баталгаа юм. Энд олон Засгийн газрын хэрэгжүүлж буй томоохон хэмжээний зардлын хөтөлбөрүүд ахиц дэвшил гаргах томоохон боломжийг илэрхийлж байна. Европын комисс нэг удаа 750 тэрбум еврогийн (826 тэрбум доллар) нөхөн сэргээх сангийн төлөвлөгөөгөө танилцуулсан. АНУ, Хятад, Япон улсуудад эдийн засгийг эрчимжүүлэх томоохон төлөвлөгөө бий.Эдгээр сангууд, мөн хувийн хэвшлийн байгууллагууд, тэтгэврийн сангуудын хөрөнгө оруулалтыг хуучин тогтолцооны ан цавыг нөхөхөд ашиглахаас илүүтэй удаан хугацаанд илүү уян хатан, тэгш, тогтвортой байдлыг бий болгоход ашиглах хэрэгтэй. Энэ нь жишээлбэл, хотын “ногоон” дэд бүтцийг бий болгож, аж үйлдвэрүүдэд байгаль орчин, нийгэм, засаглал (ESG) -ын хэмжүүрийг сайжруулах урамшууллыг бий болгоно гэсэн үг юм.

Их Шинэчлэл хөтөлбөрийн гуравдахь бөгөөд эцсийн тэргүүлэх чиглэл бол аж үйлдвэрийн дөрөв дэх хувьсгалын шинэчлэлийг олон нийтийн сайн сайхан байдлыг дэмжих, ялангуяа эрүүл мэнд, нийгмийн тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх замаар ашиглах явдал юм. COVID-19 хямралын үеэр компаниуд, их дээд сургуулиуд болон бусад хүмүүс хүчээ нэгтгэн оношлогоо, эмчилгээний эмчилгээ, боломжит вакцин боловсруулсан, туршилтын төв байгуулах, халдварыг тандах механизмыг бий болгох гэх мэт. Үүнтэй ижил төстэй хүчин чармайлтыг салбар бүрт хийвэл юу боломжтой болохыг төсөөлөөд үзвэл үр дүн нь гайхамшигтай байна.

COVID-19 хямрал дэлхийн өнцөг булан бүрт байгаа хүмүүсийн амьдралын бүхий л асуудалд нөлөөлж байна. 

Гэхдээ эмгэнэлт явдал түүний цорын ганц өв байх албагүй. Эсрэгээр, цар тахал нь эрүүл, илүү тэгш, илүү цэцэглэн хөгжсөн ирээдүйг бий болгохын тулд манай ертөнцийг эргэцүүлэн бодох, дахин төсөөлөх, дахин өөрчлөх ховор боломжуудыг эрэлхийлэх шаардлагыг бий болгосон.